Wanda Chełmońska
Polska sztuka przełomu XIX i XX wieku pełna jest wybitnych postaci, których dorobek artystyczny ukształtował kolejne pokolenia malarzy, grafików i rzeźbiarzy. Choć nazwisko „Chełmoński” kojarzyć się może Nam przede wszystkim z wielkim realistą Józefem Chełmońskim, który jest autorem takich dzieł sztuki jak np. “Babie lato” czy “Bociany”, to jego najmłodsza córka, Wanda Chełmońska, również odegrała istotną rolę w historii polskiego malarstwa.
Mimo, iż dokładna data jej narodzin nie jest pewna, to spekuluje się, iż był to rok 1889 lub 1891. Była najmłodszą z czterech córek Józefa Chełmońskiego oraz Marii z Korwin-Szymanowskich. Mimo to wybitny malarz oskarżył żonę o niewierność i wyrzucił ją z domu, gdy ta była jeszcze w ciąży. W archiwum Chełmońskiego odnaleziono, zbadany przez biografa Tadeusza Matuszczaka, brudnopis pozwu separacyjnego, który opisywał zdradę Marii z lekarzem Józefem Grabskim czy akt urodzenia Wandy, gdzie na pierwszym miejscu jest podana położna Gumińska, a Chełmoński wcale nie jest wpisany jako ojciec. Na tamte czas wpis ten oznaczał, iż dziecko miało być nieślubne. Był to początek determinacji i licznych dążeń, jakie podjęła m.in. Maria, by udowodnić, że to Józef Chełmoński jest prawowitym ojcem, a to po nim Wanda odziedziczyła swój wybitny talent i kunszt malarski. Mimo to, ojciec i córka nigdy nie zdołali się pojednać ani zbliżyć do siebie i dopiero, gdy kobieta odniosła sukces i sławę to stwierdził, iż "talent musi mieć po ojcu". Mimo braku ojcowskiego wychowania i wzorca jako jedyna z jego dzieci poszła w jego ślady, choć odkrycie jej zdolności możemy zawdzięczać nie ojcu a jej wujowi Władysławowi Ślewińskiemu, który był malarzem i pastelistą.
Swój malarski debiut miała w 1913 roku, gdy wystawiła swoje prace w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie a już rok później została studentką kierunku malarskiego w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Pięknych (fr. École nationale supérieure des beaux-arts) w Paryżu. Pomimo burzliwych relacji ojciec-córka Wanda otrzymała od ojca przed wyjazdem do Francji cenne słowa: „nie wolno igrać z malarstwem”. Miała to być swojego rodzaju przestroga, ale też myśl skłaniająca do refleksji i głębszych przemyśleń, słowa te są ponadczasowe i wpasowują się nawet w współczesny kanon sztuki i mogą być rozważane w kontekście XXI wieku. Swoje wykształcenie wzbogacała studiując w tym samym czasie historię sztuki na Sorbonie. Warto także dodać, że największe uznanie i sławę zdobyła przebywając w Paryżu idąc w ślady swojego rodziciela, który także największą uwagę przyciągał na francuskich salonach. Jednak Wanda rozwijała się dalej i tak o to doskonaliła się u nabisty Maurice’a Denis i kubisty Andre Lothe’a. Była organizatorką licznych wystaw indywidualnych, które opisywały większe dzienniki. Jej styl malarski był przeciwieństwem tego, który reprezentował jej ojciec. Gustowała bardziej w portretach czy malowaniu kwiatów, które stawały się częścią zbiorów paryskich i europejskich miast, ale i też prywatnych nabywców, nawet tych zza oceanu. Pobyt w stolicy Francji przyniósł jej także wiele znajomości z wybitnymi osobistościami jak np. pianista Artur Rubinstein, geograf Eugeniusz Romer czy pisarz Władysław Mickiewicz, który był najstarszym synem Adama Mickiewicza. Dodatkowo pobyt w Paryżu miał wielkie znaczenie w życiu osobistym Wandy Chełmońskiej, gdyż poznała tam swojego męża Wiktora Boczkowskiego, będącego majorem wojskowym.
Pobyt we Francji był zaledwie początkiem do rzeczy, które Polka osiągnęła w ojczyźnie. Po ukończeniu studiów w 1920 wróciła do rodzimej ziemi i osiedliła się w warszaiew, skąd około 10 lat później przeniosła się do wielkopolskiego Poznania. Odnzaczała się wysoką aktywnością w tamtejszym życiu artystycznym i wraz z Wacławem Taranczewskim stworzyła w Poznaniu oddział Związku Polskich Artystów Plastyków (ZPAP), co miało istotne znaczenie dla integracji i rozwoju środowiska artystycznego w regionie. Warto dodać także, że oddział ZPAP w Poznaniu prężnie funkcjonuje do dnia dzisiejszego. Swój wpływ na wielkopolskę i Poznań miała również poprzez swoje dzieła, które ukazywaly miasto, życie w nim i jego mieszkańców. Przykładami mogą być obrazy takie jak "Procesja w Poznaniu" z 1931 roku czy "Bamberki Poznańskie" z 1927 roku. Zmuszona przez wojnę do opuszczenia Poznania w 1940 roku przeniosła się do Gierczyc, gdzie kontynowała swoją działalność i wpływ na społeczeństwo. Nauczała potajemnie oraz uczyła rysunku na kompletach w Opatowie. Pod koniec II wojny światowej przeniosła się do Ostrowca Świętokrzyskiego a w 1945 roku powróciła do Poznania. Niespełna 26 lat później zmarła w stolicy, pozostawiając po sobie trwały wpływ na rozwój kultury i sztuki w regionie, a jej działalność z pewnością wzbogacła życie kulturalne Poznania otaz umocniła jego pozycje jako ważnego ośrodka artystycznego w Polsce. Obecnie spoczywa na cmentarzu Powązowskim w kwaterze 163-6-7/8.
Mówiąc o życiu Wandy Chełmońskiej warto także spojrzeć na jej bliskie relacje z znana malarką- Olgą Boznańską, które poznały się w Paryżu i szybko się zaprzyjaźniły. Bardzo chwaliła ją wypowiadając się o niej m.in: „Naprawdę nie dzisiejsze są portrety, szeregi postaci Olgi Boznańskiej, a jaka z nich wieczna młodość bije.” czy “Jest niesłychanie skromna, aż do zaniku własnej osoby i własnych potrzeb. Godność jej wielka i spokój zdobywają jej u wszystkich bez wyjątku szacunek głęboki lub uwielbienie za dobroć”. Swoją przyjaźń rozwijały przez lata, wzajemnie się wspierając, inspirując oraz kształcąc - obie nauczyły się od siebie cennych rzeczy np. Chełmońska dzięki Boznańskiej dokształcała swój warsztat i styl życia samodzielenej artyski, a Olga nauczyła się nowych idei i technik. Ich bliske relacje zaowocoały także powstaniem portretów artystek, które namalowały dla siebie nawzajem.
Wanda Chełmońska – Boczkowska 1889/1891 – 1971
Edukacja
Była córką Józefa Chełmońskiego i Marii z Korwin- Szymanowskich. Po ojcu odziedziczyła talent plastyczny i pobierała nauki rysunku i malarstwa. Po raz pierwszy wystawiała swoje prace w 1913 w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych. W 1914 wyjechała do Paryża i rozpoczęła studia w Ecole des Beaux – Arts. Równocześnie studiowała Historię Sztuki na Sorbonie. Po ukończeniu nauki powróciła w 1920 roku do wolnej Polski.
Działalność artystyczna
Zamieszkała w Warszawie i od 1919do 1924 wystawiała swoje prace w krajowych galeriach. Od 1924 wyjeżdżała do Paryża, gdzie jej prace wystawiano w Solonie w Tuilleries i w Salonie Niezależnych. W tym czasie uczestniczyła również w wystawach w Warszawskiej Galerii Zachęta i Galerii Garlińskiego.
Związki z Wielkopolską
Na początku lat 1930tych przeniosła się do Poznania gdzie aktywnie uczestniczyła w życiu artystycznym. W 1933 razem z Wacławem Taranczewskim stworzyła Poznański Oddział Związku Polskich Artystów Plastyków.
Podczas WWII została zmuszona do opuszczenia Poznania, zamieszkała w Gierczycach gdzie włączyła się w tajne nauczanie. Uczyła rysunku na tajnych kompletach w Opatówku, potem przeniosła się do Ostrowca Świętokrzyskiego.
W 1945 roku powróciła do Poznania.
Zmarła w Warszawie.
Źródła: